Sarawak Delta Geopark

February 24 2024

Aluvium Tua dan Endapan Delta, SDGp

Seperti Alexandria terletak di delta Sg Nile, Kuching terletak di delta Sg Sarawak. Nama pilihan untuk geopark ialah Delta Sarawak – tentunya ada keistimewaan tersendiri. Delta ialah ‘proses geologi’ paling aktif di permukaan bumi – sedimen angkutan sungai diendapkan di muara sungai, sementara paras lautan/ ombak/ pasang surut mengawal jenis dan taburan pengendapan. Hampir 30% permukaan wilayah geopark terdiri daripada endapan delta.

Aluvium Tua ialah endapan teres sepanjang alur sungai lama, endapan berlaku sejak usia Pleistosen (sekitar 5 juta tahun lampau) – kebanyakan terdiri daripada endapan kerikil, kerikil berpasir dan pasir kasar. Banyak serpihan kayu di dalamnya. Kerikil dalam lapisan sedimen ini mewakili kepelbagaian batuan di mana Sg. Sarawak mengalir.

Endapan delta ialah endapan termuda, bermula pada zaman Holosen (sekitar 2 juta tahun lampau), berterusan hingga sekarang. Delta yang dipengaruhi sedimen sungai akan terus berkembang, maju beberapa meter ke hadapan setiap tahun. Inilah kawasan dataran rendah yang subur, sesuai untuk pertempatan dan pertanian.

———————

*Geotapak yang mewakili endapan delta boleh diwakili oleh endapan permatang pasir, kawasan dataran lumpur, dan pengendapan tanah gambut. Pengetahuan proses pembentukan ‘delta’ perlu dirakyatkan bagi membolehkan mereka menghargai perkhidmatan alam kepada manusia.

February 23 2024

Batuan Formasi Pedawan dan Batu Kapur Bau

@IBK Sarawak Delta Geopark

Di SDGp batuan yang tertabur secara meluas, membentuk landskap perbukitan, bukit terasing dan bukit kars ialah Batuan Formasi Pedawan (BFP) dan Batu Kapur Bau (BKB). Sebahagian daripada kawasan telah dibangunkan sebagai kawasan pertempatan, industri, lombong dan kuari. Beberapa tapak BKB telah dipulihara dan di bangunkan untuk tapak rekreasi dan pelancongan.

Banyak mana maklumat mengenai dua jenis batuan ini telah diketahui awam? BFP dan BKB diendapkan pada masa yang sama dan sekitaran yang berbeza, iaitu zaman Jura-Kapur (sekitar 180 hingga 100 juta tahun). BFP terdiri daripada selang lapis batuan syal, lodak dan pasir dengan struktur yang kompleks (pemiringan, perlipatan, sesaran); sementara BKB umumnya berperlapisan tebal dan masif, berwarna cerah dan umumnya menbentuk perbukitan mogot terasing.

Kehadiran batuan ini amat menarik, unik dan bernilai sains tinggi, dan ditafsirkan oleh ahli geologi sebagai ‘zon prisma akresi’ iaitu kikisan kerak lautan di jalur subduksi ketika lautan paleo-pasifik terbuka. Wow apa ini? Bahasa greek ke? Mana rujukannya? Sebetulnya, saya hanya ingin menaklumkan kepada awam, wujud jujukan batuan yang mempunyai nilai sains berkepentingan antarabangsa, khususnya sebagai bukti ‘evolusi pembentukan kerak bumi di Asia Tenggara’ sebagai warisan sejagat yang perlu dipulihara, dan digunakan sebagai pendidikan awam. Inilah matlamat mewujudkan geopark di wilayah istimewa ini.

February 23 2024

Batuan Syis Tuang: Batuan Dasar Borneo

@IBK Sarawak Delta Geopark

Borneo secara umumnya ialah ‘terain batuan muda’, batuan paling tua hanya berusia Devon (sekitar 400 juta tahun) iaitu ‘serpihan blok benua’ yang mungkin berasal daripada Laurasia (pecahan benua besar Pangea kepada Gondwana dan Laurasia). Di SDGp, serpihan benua tua ini diwakili oleh Batuan Formasi Tuang, terdedah di kawasan Country Hill dan Petrajaya. Inilah ‘dasar Borneo’ yang menjadi nukleus pembentukan semua batuan yang lebih muda selepas itu.

Batuannya terdiri daripada filit, syis dan hornfel (batuan metamorf rantau) yang menunjukkan struktur rencam disebabkan canggan tektonik ekstrem). Kebanyakan batuan yang terdedah di permukaan telah mengalami luluhawa kimia membentuk ‘tanah baki’. Singkapan terlulihawa sedikit dan sederhana hanya dijumpai di lokasi terhad dan akan dipilih sebagai geotapak.

——————

*SDGp memilih tapak di Country Hill dan Petrajaya sebagai ‘Geotapak Syis Tuang’ wakilan blok Pelantar Sundar, serpihan daripada benua Laudasia yang menjadi batuan dasar iaitu batuan tertua di Borneo. Geotapak ini mempunyai nilai saintifik berkepentingan antarabangsa kerana menyimpan rekod – serpihan benua kuno Laurasia dan blok Sunda (percantuman antara Gondwana (Sibumasu) dan Laurasia (Indochina/ Malaya Timur/ SW Borneo). Perlu di pelihara/ pulihara sebagai rekod sains, penyelidikan dan pendidikan awam.

February 23 2024

Batu Pasir Kayan dan Batu Pasir Plateau, SDGp

@IBK Sarawak Delta Geopark

Pada zaman Tersier (65 hingga sekitar 5 juta tahun lampau), wilayah Kuching berada di sekitaran dataran rendah dan mengalami pengendapan daratan (fluvial hingga delta) yang aktif. Pengendapan pasir dan kelikir berlaku secara meluas membentuk formasi batu pasir berpelapisan tebal hingga masif. Pada masa yang sama, bukaan laut China Selatan hampir sempurna, perlanggaran blok Laut China Selatan dan SW Borneo (membentuk Sutura Sarawak) hampir lengkap dan batuan igneus Tersier merejah dan mengangkat batuan lebih tua dan batu pasir di wilayah ini.

Batu pasir membentuk landskap pergunungan seperti lembangan melingkar Bungo, Gunung Santubong dan plateau batu pasir Bako. Hakisan hujan dan hakisan pantai mengukir bentuk perbukitan, lembangan, gunung dan bukit terasing, penara, pentas abrasi dan tunggul laut seperti kelihatan sekarang.

———————

*Pengendapan batu pasir Kayan dan Plateau adalah peristiwa kuno, yang berlaku secara berulangan, dan kini boleh dibandingkan dengan pengendapan aluvium (sekitar fluvial dan delta) yang membentuk Delta Sarawak sekarang

February 22 2024

Liesegang Kayan, Petrajaya SDGp – Gegelang Batuan Pelbagai Warna

@IBK Geopark Kebangsaan, Sarawak Delta Geopark

Fitur jalur liesegang terbentuk pada lapisan batu pasir tebal yang poros dan mengandungi mineral pirit (Fe2S). Aliran air bawah tanah yang membawa larutan besi akan bergerak dan meninggalkan karat besi pada jalur bentuk lingkaran. Kuanti karat yang berbeza menghasilkan warna jaluran pelbagai – kuning hingga merah. Proses yang berulang membentuk lingkaran jalur pelbagai warna, menghasilkan ‘lukisan alam’ yang bernilai estetik tinggi.

—————

*Geotapak Liesegang Kayan, Petrajaya. Ia mewakili fitur geologi luaran (luluhawa kimia) – proses yang berlaku dalam ratusan hingga ribuan tahun terakhir, sebelum batuan berubah menjadi ‘tanah baki’. Gegelang Liesegang ialah proses istimewa (bukan berlaku di semua keadaan), ia berlaku jika ada sumber besi (Fe), dalam batuan masif yang poros, and aliran air dalam tanah bersifat menjejari. Di kelaskan sebagai ‘Geotapak Rupabumi/ Landskap’, dan lazimnya bernilai saintifik hanya pada tahap ‘tempatan/ negeri’. Kepelbagaian jaluran warna menarik perhatian awam (nilai estetik), dan amat sesuai sebagai ‘tapak pendidikan awam dan rekreasi’.

February 22 2024

Mengemaskini Geotapak SDGp

@IBK Geopark Kebangsaan, Sarawak Delta Geopark

Apa itu geotapak? Kawasan atau tapak yang mengandungi ‘fitur geologi penting’ mewakili ‘Sejarah atau Evolusi Geologi’ sesebuah wilayah. Sebetulnya, penamaan geotapak hanya boleh digunakan selepas kajian telah dibuat mengenai nilai saintifik dan usaha pemuliharaan telah dimulakan.

Bagi tujuan membangun geopark, usaha awal yang diperlukan ialah ‘mengenalpasti sejumlah geotapak bernilai tinggi (berkepentingan kebangsaan dan antarabangsa) yang perlu dibangunkan daripada perspektif ‘pemeliharaan, pemulaharaan dan penggunaan lestari (tapak rekreasi dan geopelancongan).

Kami sebagai sebuah pasukan yang sedang menyediakan Pelan Pengurusan SDGp berkesempatan melawat beberapa ‘bakal geotapak’ di daerah Bau bagi mengumpul maklumat asas bagi mempuat keputusan bersama. Beberapa lokasi seperti Pengkalan Tebang, Kampung Gumbang, Gua Angin, Taiton dan Country Hill adalah tempat persinggahan hari pertama ini.

——————-

Kedai Laksa Sarawak dan Mee Kolok adalah destinasi ‘geotapak Geofoods’ yang pasti kami lawati.

January 4 2024

Chemsain – GGCS collaboration to prepare SDGp Long Term Management Plan

@IBK Sarawak Delta Geopark

Chemsain telah diberikan mandat oleh EPU-Sarawak untuk menyediakan Pelan Pengurusan Jangka Panjang Sarawak Delta Sarawak (SDGp).

Syukur GGCS telah dijemput untuk bekerjasama bagi menjayakan projek ini. Ini satu peluang dan cabaran bagi kami untuk membina ‘sinergi antara dua syarikat perunding’ dari Sarawak dan Semenanjung Malaysia.

Pengalaman ini penting utk melangkah ke arah jaringan antara syarikat.

Kami (GGCS) mengadakan mesyarat penyelarasan ke2 semalam – pencapaian amat memberangsangkan. Sekurang-kurang muncul konsep baharu dalam ‘pengurusan geopark’ yang kurang diberikan perhatian sebelum ini – SDGp Greater Area (peranan keseluruhan wilayah geopark untuk merangsang agenda teras geopark)

December 20 2023

Pinakel Dataran Rendah Bau

@IBK Sarawak Delta Geopark

Delta Sarawak Geopark mengandungi banyak geotapak yang mewakili tapak warisan geologi bernilai tinggi. Satu daripada kawasan utama ialah daerah Bau yang mempamerkan kepelbagaian landskap kars tropika.

Di pekan Paku, komuniti setempat menemui landskap ‘pinakel dataran rendah’ di kawasan seluas lebih 4 ekar. Tempat ini telah mereka bangunkan sebagai kawasan rekreasi dan dibuka untuk orang awam.

Landskap di sini mempamerkan pelbagai bentuk unik hasil interaksi 3 fenomena geologi: a) set rekahan yang menjadi zon lemah dan mudah mengalami proses perlarutan/ hakisan; b) proses perlarutan oleh air hujan membentuk fitur pinakel; dan c) gerakan paras air tanah kuno yang menyebabkan perlarutan mendatar membentuk takik (notch). Gabungan tiga proses utama ini menghasilkan keragaman rupabumi pinakel dataran rendah kars yang luar biasa.

Dengan melakukan kajian lanjutan, tapak ini mungkin perlu dipulihara sebagai geotapak dan sesuai dibangunkan sebagai rintis geopelancongan.